Covid-19 đã gây ảnh hưởng rất lớn đến đời sống kinh tế xã hội và sức khoẻ con người trong 3 năm qua. Ở những người mắc Covid-19 có những biểu hiện rất khác nhau và quá trình phục hồi sức khoẻ cũng rất khác nhau, phụ thuộc vào các giai đoạn của bệnh, tác dụng của vaccine, tâm lý xã hội từng thời kỳ và có thể còn do độc lực của các chủng virus Sars-Cov-2 khác nhau.

Trong quá trình hồi phục, người bệnh vẫn có một một số triệu chứng rối loạn phổ biến nhất là mệt mỏi như không còn năng lượng, ho, hụt hơi, khó thở, mất ngủ, tức ngực, mất khả năng tập trung, rụng tóc, mất mùi,… Về khái niệm còn nhiều điểm chưa thống nhất với các thuật ngữ khác nhau như Covid cấp tính, bán cấp, mạn tính, tiến triển, kéo dài, hội chứng hậu covid… Tuy nhiên dễ dàng cho thực hành lâm sàng, trong tài liệu này chúng tôi sử dụng 3 thuật ngữ theo giai đoạn của bệnh như sau: - Covid-19 cấp tính xảy ra trong vòng 4 tuần từ khi mắc. - Covid-19 kéo dài là các rối loạn trong thời gian từ 4 đến dưới 12 tuần. - Hậu Covid-19 là các rối loạn diễn ra từ 12 tuần kể từ khi mắc trở đi.

Vì những khái niệm khác nhau nên các báo cáo về gánh nặng của hậu Covid-19 cũng chưa thống nhất, một số nghiên cứu cho thấy đến 80% bệnh nhân có các biểu hiện triệu chứng kéo dài sau mắc Covid-19 từ nhẹ đến nặng. Tại Anh, điều tra theo bộ câu hỏi tự khai báo cho thấy tỷ lệ hiện mắc trên dân số là 1,46%. Tuy nhiên, nhiều ý kiến tương đối thống nhất ước tính tỷ lệ có hội chứng hậu Covid là khoảng 10% trong số những người nhiễm Covid-19.

Một điều chưa được biết rõ về hội chứng hậu Covid-19 là nó không luôn tương xứng với mức độ nặng của bệnh ở giai đoạn cấp tính, có thể xảy ra ở các trường hợp nhẹ đến trung bình và những người trẻ tuổi, thậm chí không cần điều trị gì đặc biệt ở giai đoạn mắc ban đầu, do đó không thể dự đoán được khi nhiễm Covid-19. Sinh bệnh học hội chứng hậu Covid-19 cũng còn nhiều điều chưa rõ và đặc biệt những bệnh lý tiềm ẩn từ trước có thể bùng phát giai đoạn này như bệnh lao là một quan sát hết sức quan trọng, những triệu chứng cũng khó phân biệt hậu Covid-19 hay lao, do đó việc tăng cường sàng lọc phát hiện lao khi có hội chứng hậu Covid-19 là hết sức cần thiết.

Chương trình phục hồi chức năng là can thiệp điều trị quan trọng nhất đối với những bệnh nhân Covid-19. Tuy nhiên, Covid-19 còn quá mới nên chưa đủ các dữ liệu nghiên cứu đánh giá hiệu quả của từng kỹ thuật can thiệp phục hồi chức năng bao gồm tư vấn tâm lý trị liệu, tập thở, tập vận động, dinh dưỡng,… Hướng dẫn này dựa trên các tài liệu và dữ liệu từ các nước trên thế giới và kinh nghiệm nhiều năm về phục hồi chức năng cho các bệnh lý hô hấp tại Bệnh viện Phổi Trung ương và Trung tâm hồi sức Tích cực của Bệnh viện tại Đồng Nai từ tháng 8 đến tháng 12 năm 2021, nhằm cung cấp thông tin cho các thầy thuốc thực hành và cả cộng đồng tham khảo tránh xu hướng chủ quan hoặc nghiêm trọng hóa quá mức ảnh hưởng đến cơ sở y tế cũng như xã hội.

Đặc biệt, hướng dẫn còn có phần giới thiệu mô hình lồng ghép tăng cường chăm sóc hậu Covid-19 và phát hiện sớm bệnh lao tại cơ sở xã phường. Đây là điểm quan trọng cho mục tiêu tăng phát hiện bệnh lao mà trong 2 năm qua đã bị ảnh hưởng rất nghiêm trọng. Hơn nữa, phân biệt rối loạn hậu Covid-19 và bệnh lao rất khó khăn và bệnh lao, lao tiềm ẩn có thể bùng phát sau mắc Covid ở nước ta là rất đáng lo ngại.

Covid-19 vẫn còn nhiều điều cần nghiên cứu dưới góc độ y học, y tế công cộng và an ninh y tế toàn cầu để có thể đánh giá từng quốc gia khu vực ứng phó với những dịch bệnh xảy ra bất ngờ, chúng tôi giới thiệu một số định hướng lớn dựa trên 6 tiêu chí đánh giá an ninh y tế toàn cầu (GHSI), hậu Covid-19, sổ tay hướng dẫn điều trị Covid-19 trước ICU giai đoạn chưa bao phủ vaccine (mang tính lịch sử nhưng vẫn còn giá trị) và báo cáo kết quả nghiên cứu tiếp cận cộng đồng có kiểm soát để sử dụng thuốc kháng virus Molnupiravir có vai trò quan trọng khi chúng ta chưa bao phủ được vaccine Covid-19 là những đóng góp quan trọng của Bệnh viện Phổi Trung ương, Hội Phổi Việt Nam.